Кез келген дәрігер өзінің медициналық тәжірибесінде трансгендер науқасты кездестіре алады. Алайда, кез-келген медициналық маман трансгендер адамдармен қарым-қатынас жасау этикасымен, сонымен қатар трансгендер адамдарға медициналық және әлеуметтік көмек көрсету стандарттарымен таныс бола алмайды. Бұл мақалада біз транс-науқастармен жұмыс жасау кезінде сізге пайдалы болатын негізгі ақпараттармен, сонымен қатар пайдалы ақпараттық материалдарға сілтемелермен бөлісеміз.
Ең алдымен, сіздің алдыңызда қарапайым адам екендігін, оның денесі мен денсаулығына байланысты өзіндік нюанстары бар екенін ұмытпаған жөн. Сіздің міндетіңіз - науқаспен адал болу (әсіресе егер сіз қазірдің өзінде қабылданып жатқан дәрі-дәрмектермен әрекеттесетін дәрі-дәрмектерді тағайындайтын болсаңыз) және сіз трансгендер адамдар туралы тәжірибеңіз бен біліміңіз бар ма екеніңізді хабарлау.
Кейбір дәрігерлер, бірінші рет транс-әйелді немесе транс-ерлерді кездестірген кезде теріс көзқарассыз немесе зиянды ниеті болмаса да, шын жүректен оған психикалық денсаулығына және де, мысалы, хирургиялық өзгертулер болғаны (немесе болмағаны) туралы, жыныстық серіктестер саны және т.б. жайлы көптеген сұрақтар қоя бастайды. Мұндай әдепсіз сұрақтар оның алдағы емдеумен ешқандай байланысы жоқтығына қарамастан қойылады.
Қызығушылық мүлде орынсыз емес. Сұрақтардан, әсіресе қате тұжырымдалған сұрақтардан аулақ болыңыз, алдымен науқастардан жауап беруге дайын екендерін сұрап алған жөн. Барлығы әрбір дәрігермен тәрбиелік әңгіме жүргізкісі келмейді немесе жүргізуге әлі дайын емес. Қазақстанда, өкінішке орай, көптеген мамандар науқастан өзінің трансгендерлігі жайлы мойындауды естіген соң дәл осындай әрекет жасайды. Өзіңізге қарапайым сұрақ қойыңызшы: сіз цисгендер науқасқа (гендерлік сәйкестігі туылған кездегі жынысына сәйкес келетін адам) сондай сұрақтар қоюшы ме едіңіз? Егер жоқ болса, онда трансгендер адамдардан да сұраудың қажеті жоқ.
Алдымен шатастырмау үшін бірнеше терминдермен танысамыз. Негіз ретінде біз «Гендерлік саяхат» мақалалар жинағынан сөздікті алдық.
Жыныс
Жыныс (тек биологиялық категория) туылған кезде «ер» немесе «әйел» ретінде тіркеледі - әдетте сыртқы жыныс мүшелерге байланысты тағайындалады. Сыртқы жыныс мүшелері анықталмаған кезде, жынысты тіркеу үшін басқа компоненттер ескеріледі: ішкі жыныс мүшелері, хромосомалық және гормоналды жыныс.
Ол негізгі биологиялық детерминанттардың жиынтығы нәтижесінде «қалыптасады», оған байланысты ол шартты түрде бөлінеді: генетикалық (кариотип бойынша); гонадтық (жыныс бездерінің гистологиялық құрылымына сәйкес - ұрық, аналық без); гамета (репродуктивті жасушаларда - жұмыртқа, шәует); гормоналды (жыныстық гормондар үшін - тестостерон, эстроген); морфологиялық жыныс (ішкі / сыртқы жыныс мүшелерінің құрылымына сәйкес / екінші жыныстық сипаттамасы).
Гендер Бұл әлеуметтік құрылым - адамның өмір сүру мәдениетімен анықталатын мінез-құлық сипаттамаларына «ер және әйел» тікелей байланысты сипаттамалардың жиынтығы. Кейбіреулер гендерді «әлеуметтік жыныс» деп атайды.
Гендерлік сәйкестік
Адамның оның ер, әйел немесе балама «гендерге» жататындығын тұрақты тануы (WPATH 7 стандарттары). Ол өзін ер, әйел ретінде сәйкестендіру бағыты мен дәрежесін анықтайды, туу кезінде анықталған жынысқа сәйкес келуі немесе сәйкес келмеуі мүмкін және өзгеруі мүмкін.
Гендерлі үйлесімді емес адамдар
Тіркелген жынысы үшін белгілі бір мәдениетте және тарихи кезеңде қабылданған гендерлік сәйкестігі, гендерлік рөлі немесе гендерлік көрінісі ерекшеленетін адамдар.
Интерсекс вариациялар
Табиғатта кездесетін «ер» және «әйел» «өрісі» мен дене туралы көріністердің бинарлы жүйеге сәйкес келмейтін анатомиялық вариациялардың кең спектрі. Олар жыныстық сипаттамаларға (жыныстық сипаттамалары, жыныс мүшелері, жыныс бездері, гормондар, хромосомалар) қатысты болады. Олардың көріністері туылған кезде байқалуы мүмкін, бірақ көбінесе сыртқы көріністер болмайды. Интерсекс вариациялары жыныстық өзгерудің әртүрлілігін көрсетеді.
Сексуалды ориентация
Бұл адамның белгілі бір жынысты және/немесе гендерлі адамдарға эмоционалды, сексуалдық немесе романтикалық қызығушылық тудыруы. Ориентация сәйкестік сияқты әртүрлі болуы мүмкін. Әдетте гетеросексуалдық (қарама-қарсы жыныстағы адамдарға тарту), гомосексуалдық (өз жынысына ұқсас адамдарға тарту) және бисексуалдық (екі жынысқа да тарту) деп қарастырады. Сондай-ақ пансексуализм де бар - бұл кез-келген адамға оның денесінің құрылымына және жынысына байланысты емес романтикалық және / немесе жыныстық қызығушылық.
Сексуалды ориентация - бұл гендердің немесе гендерлік сәйкестіліктің синонимі емес! «Ориентация» ұғымы қазірдің өзінде сырттағы әлеуетті серіктестерге бағдарлау туралы айтады, ал гендерлік сәйкестілік адамның өзін-өзі қабылдауын білдіреді.
Трансгендерлер
Туылған кезінде сәйкестендірілген және тіркелген жынысына сәйкес келмейтін адамдар; туа біткенде анықталатын «гендерлік» дәстүрлі әлеуметтік-мәдени рөлге және гендерлік нормаларға сәйкес өмір сүре алмайтын немесе қаламайтындар.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының аурулардың халықаралық жіктемесінің (АХЖ-10, ДДСҰ) 10-шы шығарылымында трансгендерлік гендерлік сәйкестіліктің бұзылуы ретінде анықталды және психикалық ауытқулар бөлімінде болды. АХЖ-11-де трансгендерлік психикалық бұзылулар бөлімінен алынып тасталды және жыныстық денсаулық бөліміне қосылды.
Трансфобия
Трансгендер адамдарға теріс және агрессивті көзқарас. Оған физикалық және/немесе сексуалдық зорлық-зомбылық, қорқыту, мазақ ету, әлеуметтік оқшаулау, патологизация, криминализация, сондай-ақ трансгендер тұлғаның беделін бұқаралық ақпарат құралдарында теріс пайдалану кіруі мүмкін.
Трансгендерлік ауысым
Адамдардың гендерлік рөлін/өзін-өзі көрсетуін туылғаннан бастап қалағанға (гендерлік сәйкестілікке сәйкес), сонымен қатар осы өзгерістерге бағытталған іс-шаралар мен әрекеттерді жүргізілетін уақыт кезеңі. «Әлеуметтік ауысу» (гендерлік көріністі / рөлді өзгерту / қалыптастыру; гендерлік маркерді өзгерту, «жаңа» өмірлік дағдыларды дамыту және т.б.), «медициналық ауысу» (гормональды, әртүрлі көлемдегі хирургиялық маскулинизация / феминизация) және / немесе т.б.) болып бөлінеді. Ауысым сипаты мен ұзақтығы әркімде әрқалай.
Трансгендер адамдармен қарым-қатынас жасауда неден аулақ болу керек
Мысалы, мисгендерліктен аулақ болу керек (гендерлік сәйкестікке сәйкес келмейтін есімдіктерді дұрыс емес және әдейі / байқаусыз пайдалану): науқастарыңыздың өздері атаған жыныста және аты-жөнімен хабарласыңыз. Бұл мәселеге көз жұмбаңыз және сізден өтінген жағдайда төлқұжат атауын қолданбаңыз. Мұндай сезімталдық пен әдептілік сіздің кәсіпқойлығыңызға теріс әсер етпейді, бірақ сіздің науқастарыңыз өздерін әлдеқайда жайлы сезінеді. Көптеген трансгендер адамдар үшін дәрігерге бару - бұл нағыз сынақ: іс жүзінде көмек көрсетуі керек дәрігерлердің арасында трансфобиямен ауыратын мамандар бар.
Жұмыстан тыс психотерапевттің міндеттерін қабылдаудың қажеті жоқ және науқастардың өзін трансгендер ретінде түсініп, ауысуды жасаған (немесе жасауды жоспарлаған) себептерін талдаудың қажеті жоқ. Бұған жанашырлық білдірудің қажеті жоқ, ауысқаннан кейін ештеңе өзгермейді деген адамға сендіруді айтқаннан - қабылдаудан көңілі қалғаннан басқа ештеңе әкелмейді. Егер сіздің науқасыңыздың эмоционалды жағдайы тұрақсыз болып көрінсе, сіз тек психологпен немесе психотерапевтпен кеңесуге кеңес бере аласыз.
Трансгендер неліктен белгілі бір медициналық араласуды жасағанын немесе жасамағанын білуге тырыспаңыз, оның не істейтінін жоспарлағаны жайлы қызығушылық білдіруге болмайды, әрине, егер сіз бұл медициналық қызметті өзіңіз көрсеткіңіз келмесе. Медициналық араласудан бас тартуға шақырмаңыз немесе жасауға талап етпеңіз.
Айла-шарғы жасаудың қажеті жоқ: «сіз ешқашан нағыз әйел болмайсыз», «сіз толық еркек бола алмайсыз» деп. Сізге дәрігер ретінде адамдар әртүрлі, дене құрылымы немесе физикалық ерекшеліктері әртүрлі екені мәлім. Адамның жеке басы және моральдық қасиеттері оның жынысына, жыныс мүшелерінің құрылымына тәуелді емес.
Науқастың ерекшеліктері туралы білгеннен кейін, оған назар аудармаңыз: аурулар, әдетте, транс ауысым мен трансгендерлікпен байланысты емес. Трансгендерлік арқадағы ауырсынудың, бас ауруының немесе өкпе қабынуының туындауына себеп емес. Сонымен қатар, депрессия мен мазасыздықтың бұзылуы трансгендерліктің салдары емес, толығымен сыртқы себептерден туындауы мүмкін.
Әрине, кейбір жағдайларда дәрігерлер жасалынған операциялардың саны мен түрін немесе трансгендер адамның қандай гормондық препараттар кабылдайтынын білуі керек, бірақ, мысалы, салмағы және бойын білу сияқты дәрежеде ғана, оның бәрі сынақтарды дұрыс түсіну үшін, бір бірімен қайшылас келмейтін дәрілерді тағайындау немесе әртүрлі анестезия үшін дәрі-дәрмектерді таңдауға керек.
Сіз емдеуші дәрігер ретінде емделушіні емдеудің ықтимал жанама әсерлері туралы ескертуіңіз керек. Медициналық араласу жағдайында сіздің міндетіңіз - әрбір жағдайда осы араласудың нұсқалары, мүмкіндіктері мен салдары туралы сөйлесу.
Жалпы, трансгендерлермен (және басқа кез-келген) науқастармен қарым-қатынас туралы айтсақ, бәрі қарапайым: адамның жеке шекарасын кесіп өтудің қажеті жоқ, емделуге әсер етпейтін сұрақтар қоюдың және сіз оған бағаны берудің қажеті жоқ.
Дендеріңіз сау болсын!
Пайдалы сілтемелер: